Limoen

De limoen is een van de bekendste citrusvruchten, een groep waar heel veel verschillende soorten, rassen en kruisingen in thuishoren. De limoen, die in Suriname ook wel lemmetje wordt genoemd, is een heerlijke smaakmaker in diverse gerechten en cocktails. Hij leent zich ook goed voor het maken van marinades, en wordt veel in Aziatische en Midden-Amerikaanse gerechten gebruikt.

De limoen is zo zuur dat maar weinig mensen het wagen om deze opvallende groene vrucht uit de hand te eten. Maar het drinken van water met limoensap is een echte gezondheidsrage, en met hele goede redenen, zoals je zult zien!

In Nederland kennen we de limoen onder andere van de caipirinha-cocktail die gemaakt wordt met limoen, de Braziliaanse sterke drank cacacha en suiker. Het sap van de vrucht wordt als smaakmaker in veel meer drankjes gebruikt, en vaak zie je ook een schijfje van zo’n prachtige groene limoen aan de rand van een cocktailglas.

Niet alleen de vrucht zelf wordt gebruikt. Ook het blad van de limoen is populair in onder andere de Thaise en de Indonesische keuken. In deze tekst vertellen we alles over de limoen en hoe je die gebruikt in de keuken. En we bespreken de effecten van het eten van limoenen op jouw gezondheid.

Feitjes over de limoen

Limoenen zijn, in tegenstelling tot de citroen, geen belangrijk onderdeel van de traditionele Europese keuken. Dit is in tegenstelling tot Azië en andere werelddelen, waar ze al duizenden jaren lang worden gebruikt in verschillende gerechten.

Pas toen Europese ontdekkingsreizigers handelsroutes gingen opzetten naar het verre Oosten begon het gebruik van limoenen vooral in Zuid-Europa langzaam populair te worden. Toen er ontdekt werd dat citroenen en limoenen, met hun hoge vitamine C-gehalte, scheurbuik en andere gebreksziekten konden voorkomen, kregen Britse matrozen ze regelmatig uitgedeeld. Daar komt de bijnaam “Limey” voor Britse matrozen vandaan. Dat is trouwens ook weer een stukje spraakverwarring: het Engelse woord voor limoen is “lime”, niet “lemon” – die laatste is een citroen.

Wist je trouwens dat er ook een bizarre variant van de limoen bestaat die “Boeddha’s vingers” wordt genoemd? Deze vrucht is niet rond, maar lijkt op een hand, omdat hij inderdaad verschillende vingerachtige uitlopers heeft!

Gebruik en teelt

Vergeleken met andere citrusvruchten is dit een behoorlijk zure vruchtensoort, en limoenen worden dan ook nauwelijks uit de hand gegeten. Ze zijn zelfs zuurder dan de gele citroen, maar bevatten ook meer suiker. Limoensap wordt vaak in kleine groene flesjes aangeboden, en het sap van verse limoenen kan gebruikt worden om limonade van te maken. De vrucht is ook erg goed geschikt om gedroogd, ingemaakt of gepureerd te worden.

Verschillende onderdelen van de plant worden gebruikt bij aromatherapie, in parfums en in kruidenmengsels. Tegenwoordig wordt bijna 90% van alle limoenen die de Europese en Noord-Amerikaanse markten bereikt niet geteeld in Azië, maar in Brazilië en Mexico. In Azië wordt de vrucht ook op grote schaal verbouwd, maar wordt daar vooral gebruikt voor de binnenlandse markt.

Verschillende soorten en rassen

Er zijn ontzettend veel soorten citrusvruchten, waarvan steeds meer varianten op de Nederlandse markt belanden. Waar we vroeger alleen mandarijnen, sinaasappels en citroenen konden kopen, zijn er nu wel 10 of 20 citrusvarianten te koop. Die zijn soms moeilijk uit elkaar te houden, ook omdat er heel veel kruisingen tussen de verschillende soorten bestaan. In ons land vinden we vooral deze soorten limoenen.

• In Nederland gebruiken we vooral de Perzische limoen, een vrij kleine groene vrucht met een relatief gladde schil. Deze limoen bevat geen of bijna geen zaden en is een kruising. De Perzische limoen groeit aan laagblijvende bomen. Vergeleken met andere limoensoorten heeft deze vrucht een aantal voordelen. Bijvoorbeeld dat hij vrij groot is, dat de vruchten lang goed blijven, dat er geen zaden in de limoenen zitten en dat er geen doorns aan de bomen groeien. Daarom is dit de meest geproduceerde limoen wereldwijd.

• In toko’s vind je soms de kaffer limoen, een nog kleinere groene vrucht met een typische pokdalige schil. Dit is de soort waarvan de aromatische bladeren vaak worden gebruikt in Aziatische gerechten.

• Ook vind je op de markt soms de key lime, een geelgroene kruising die vaak wordt gebruikt door bartenders om cocktails mee te maken. Deze limoen is zuurder en aromatischer dan de Perzische limoen.

De voedingsstoffen in limoenen

Limoen heeft een hoog gehalte aan vitamine C, hoewel niet zo veel als zijn verwanten de sinaasappel en de citroen. Ook bevat de vrucht diverse andere vitaminen en spoorelementen die gunstige effecten hebben op je lichaam. De meest waardevolle daarvan zijn:

• 35% van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) Vitamine C – dit is een essentiële stof voor je immuunsysteem. Hij helpt je immuunsysteem om je lichaam te verdedigen tegen ziekteverwekkers zoals bacteriën, schimmels en virussen. Vitamine C is ook goed voor de conditie van je huid.
• 5% van de ADH van IJzer – ijzeratomen zijn een onderdeel van ATP, een stof die noodzakelijk is om al je cellen energie te geven om hun taken uit te voeren. Ook is ijzer een bouwstof van hemoglobine, de stof waarmee je bloedcellen zuurstof naar de verschillende onderdelen van je lichaam kunnen vervoeren.
• 4% van de ADH van Pantotheenzuur of vitamine B5 – pantotheenzuur helpt met het aanmaken van diverse belangrijke enzymen, en is belangrijk voor een gezonde spijsvertering.

Voedingswaarde limoen

De complete voedingswaarde van 100 gram limoen (1,5 stuks) is:

• Energie                            30 kilocalorieën
• Koolhydraten                    10,5 gram
• Waarvan suikers              1,7 gram
• Vet                                  0,2 gram
• Eiwit                                0,7 gram eiwit
• Voedingsvezels                 2,8 gram
• Vitamine C                       35% ADH
• Ijzer                                5% ADH
• Vitamine B6                     4% ADH
• Thiamine                         3% ADH
• Calcium                           3% ADH
• Fosfor                              3% ADH
• Foliumzuur                       2% ADH
• Vitamine B2                     2% ADH              

Wat limoenen voor je gezondheid kunnen betekenen

Limoen heeft net als alle citrusvruchten veel gezondheidsvoordelen. Veel mensen drinken tegenwoordig een mengsel van limoensap en water. In zo’n drankje wordt de hoge zuurgraad van het vruchtensap verdund, en het is erg verkwikkend en lekkerder dan een glas water. Limoensap en het vruchtvlees van limoenen hebben onder andere de volgende gezondheidsvoordelen.

Betere spijsvertering

Limoen bevat zuur en verschillende andere stoffen die voedsel helpen verteren. Dit is ook de reden dat limoenen vaak worden toegevoegd aan marinades, waarin ze de ingrediënten soepeler maken en deels voorverteren. Als je dagelijks een paar glazen water limoensap drinkt, bijvoorbeeld na de lunch of het diner, dan kan dat indigestie voorkomen. Het drinken van zure vloeistoffen stimuleert bovendien de aanmaak van speeksel, dat ook weer helpt om je voedsel goed te verteren [1].

Voorkoming van slokdarmkanker

Uit een onderzoek blijkt dat citrusvruchten zoals limoenen het ontstaan van slokdarmkanker slokdarmkanker kunnen voorkomen [2]. Het mechanisme waardoor dit effect optreedt is niet 100% duidelijk. Wat wel zeker is, is dat limoenen zogenaamde antioxidanten bevatten, die helpen om schade aan cellen en aan het DNA te voorkomen. Beschadigd DNA kan als het door het lichaam verkeerd gerepareerd wordt uitgroeien tot een kankercel.

De grote hoeveelheid antioxidanten in limoen en andere citrusvruchten helpt om zulke beschadigingen te voorkomen, en limoenen kunnen daardoor het risico op verschillende soorten kanker kleiner maken. Een unieke verbinding in het sap en in de schil van de limoen, die hesperidine heet, is een veelbelovende stof. Het voorkomt onder andere kanker aan het strottenhoofd, en er zijn verschillende onderzoeken gaande waarbij gekeken wordt of de stof ook effectief is tegen andere soorten kanker [3].

Betere huidconditie

Twee stoffen in limoenen zorgen voor een betere conditie van je huid. In eerste instantie bevat de vrucht veel antioxidanten, die helpen om beschadigingen aan lichaamweefsel (zoals huidweefsel) te voorkomen. In tweede instantie zit er veel vitamine C in een limoen. Vitamine C bevordert de aanmaak van collageen, een eiwit dat je huid flexibeler en soepeler maakt. Collageen vermindert de diepte van rimpels en zorgt voor een stevigere huid. Het geeft de huid een egale look en een mooie glans. Het eten van citrusvruchten kan dus zorgen voor een gladdere huid met een mooiere tint, ook bij mensen op leeftijd [4].

Stimulatie van het immuunsysteem

Je immuunsysteem is een stelsel van klieren in je lichaam die witte bloedcellen en antistoffen aanmaken. Het is essentieel om je lichaam te beschermen tegen alle denkbare infecties. Mensen met HIV hebben bijvoorbeeld een sterk verzwakt immuunsysteem, en zijn vatbaar voor veel verschillende aandoeningen en infecties. Vitamine C, dat in grote hoeveelheden in citrusvruchten zoals de limoen zit, stimuleert je immuunsysteem. Het zorgt er onder andere voor dat er meer witte bloedcellen worden aangemaakt. Ook hoopt het zich op in deze witte bloedcellen, en zorgt dat ze hun werk (het vernietigen van ziekteverwekkers) beter kunnen uitvoeren. Het is bekend dat voldoende vitamine C innemen een positief effect heeft op verkoudheid en op veel meer veel voorkomende infectieziektes [5].

Andere gezondheidsvoordelen

• Limoenen bevatten vrij hoge hoeveelheden magnesium en kalium. Dit zijn twee elementen die de gezondheid van het hart kunnen verbeteren, de bloeddruk kunnen verlagen [6] en de bloedsomloop stimuleren.
• Volgens een aantal onderzoeken kan de vitamine C in limoenen het bloedsuikerniveau in de ochtend en na een maaltijd verlagen. Dat heeft gunstige gevolgen voor het voorkomen van gewichtstoename en diabetes [7].

Kan het eten van limoenen negatieve effecten hebben?

Zoals voor de meeste vruchten geldt, is het veilig om limoenen te eten. De vruchten bevatten geen stoffen die giftig kunnen zijn, zolang je er normale hoeveelheden van eet. Wat wel zo is, is dat de vrucht erg zuur is. Daardoor kan je, als je meerdere limoenen achter elkaar eet, last krijgen van maagpijn, misselijkheid en brandend maagzuur. Ook heeft het zuur in limoenen het effect dat het de glazuurlaag van je tanden aantast. In de praktijk moet je flink wat limoenen achter elkaar eten voordat je last krijgt van deze symptomen. Je kunt overigens je tanden beschermen tegen zure voedingsmiddelen door na het eten ervan je tanden te poetsen of te spoelen met water. Als je limoensap wil drinken, kan je het sap oplossen in een glas water – dat verdunt het zuur.

Hoe je limoenen het best kunt bewaren

Limoenen zijn een goed houdbare vrucht. Ze hebben een dikke schil met een natuurlijke waslaag, waardoor bacteriën en insecten er moeilijk in kunnen binnendringen. Ook de hoge zuurgraad van een limoen helpt om te voorkomen dat de vlucht bederft. De beste manier om het fruit te bewaren is buiten de koelkast. Zo kunnen de vruchten rijpen, en zoeter en sappiger worden. Op de fruitschaal is een limoen ongeveer 10 dagen houdbaar.

Als je ze nog langer wil bewaren, leg je limoenen dan in de groentela in de koelkast. Daar blijven ze zeker 2 tot 4 weken goed. Eventueel kan je ze voor gebruik eerst uit de koelkast halen, en daarna nog even na laten rijpen op kamertemperatuur. Limoensap is uitstekend houdbaar in de koelkast, en er zijn verschillende producten met limoen waarin de vrucht nog langer houdbaar is gemaakt, zoals bijvoorbeeld limoenchutney.

Je kunt de limoen in schijfjes snijden en die drogen in de zon of in een oven die op heel lage temperatuur (ongeveer 70 graden) is afgesteld. In de praktijk wordt dat niet veel gedaan. Limoenen in de diepvries bewaren is, zoals bij de meeste citrusvruchten, niet aan te raden.

Wanneer zijn limoenen verkrijgbaar

In tegenstelling tot mandarijnen heeft een limoen niet een duidelijk seizoen. De vruchten worden overal ter wereld geteeld. In Nederland vindt er een constante toevoer plaats vanuit Zuid-Amerika en ook vanuit Israel en Zuid-Europa. Daardoor kan je het hele jaar door genieten van deze mooie vrucht.

Limoenen aankopen

Limoenen zijn in de supermarkt redelijk duur, omdat ze meestal per stuk worden verkocht. Op de markt zijn ze veel goedkoper en betaal je maar een paar euro per kilo. De vraag is natuurlijk hoeveel limoenen je denkt nodig te hebben! Maar gelukkig is de vrucht goed houdbaar in de koelkast, waardoor je best een klein voorraadje kan aanleggen.

Let er bij het aanschaffen van Perzische limoenen op dat ze mooi intens groen zijn, dat de schil gaaf is, en dat ze stevig zijn. Als een limoen los in de schil zit is hij over zijn hoogtepunt heen. Let ook op gescheurde schillen, schimmels en andere beschadigingen: die verminderen de houdbaarheid van de limoen aanzienlijk. Voor andere soorten limoenen, zoals Boeddha’s vingers en key limes, gelden er andere criteria. Die zijn bijvoorbeeld meestal niet zo intens groen zoals de Perzische variant.

Limoenen gebruiken in de keuken

In tegenstelling tot veel zoete vruchten worden limoenen in heel veel hartige gerechten gebruikt. De Zuidoost-Aziatische keuken kan eigenlijk niet zonder limoenen, die worden gebruikt in noedelgerechten, curry’s, soepen en sajoers. In de Mexicaanse keuken en veel andere Zuid-Amerikaanse keukens wordt de limoen gebruikt om extra power en frisheid te geven aan diverse gerechten. Bijvoorbeeld aan kipgerechten, guacamole en salades. Ook in het Portugese gerecht ceviche is limoen een belangrijk onderdeel.

Verder wordt het sap van deze vrucht gebruikt in heel veel verschillende cocktails, en ook als toevoeging aan bier. Bekende cocktails met limoenen zijn caipirinha, whiskey sour en de mojito, waarin de exotische smaak van de limoen goed tot zijn recht komt. En het drinken van limoensap in de ochtend en na een maaltijd is populair en een echte gezondheidstrend.

Zijn geconserveerde limoenen gezond

Dit fruit wordt meestal vers gebruikt en vlak voor het koken uitgeperst. Limoenen in blik hebben hebben we nog niet aangetroffen in de Nederlandse supermarkt, en ook voor gedroogde vruchten is er hier niet echt een markt. Wel vinden we in de toko verschillende chutney’s, geleiën en conserves waarin limoen en belangrijk ingrediënt of het hoofdingrediënt vormt. Deze bewerkingen kunnen gekookt zijn, waardoor de vrucht in ieder geval een deel van zijn gezonde effecten verliest. Om optimaal te genieten van de gezonde voordelen van de limoen kan je ze het beste vers gebruiken.

Bronnen

1. Healthline.com. (2019, 11 mei). 8 Benefits of Lime Water for Health and Weight Loss. Geraadpleegd op 16 oktober 2019, van https://www.healthline.com/health/food-nutrition/lime-water-benefits
2. Wang, A., Zhu, C., Fu, L., Wan, X., Yang, X., Zhang, H., … Zhao, H. (2015). Citrus Fruit Intake Substantially Reduces the Risk of Esophageal Cancer. Medicine, 94(39), e1390. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000001390
3. Hana, R., & Bawi, B. (2018). Hesperidin inhibits angiogenesis, induces apoptosis, and suppresses laryngeal cancer cell metastasis. Ibnosina Journal of Medicine and Biomedical Sciences, 10(5), 169. https://doi.org/10.4103/ijmbs.ijmbs_21_18
4. DePhillipo, N. N., Aman, Z. S., Kennedy, M. I., Begley, J. P., Moatshe, G., & LaPrade, R. F. (2018). Efficacy of Vitamin C Supplementation on Collagen Synthesis and Oxidative Stress After Musculoskeletal Injuries: A Systematic Review. Orthopaedic Journal of Sports Medicine, 6(10), 232596711880454. https://doi.org/10.1177/2325967118804544
5. Carr, A., & Maggini, S. (2017). Vitamin C and Immune Function. Nutrients, 9(11), 1211. https://doi.org/10.3390/nu9111211
6. Zhang, X., Li, Y., Del Gobbo, L. C., Rosanoff, A., Wang, J., Zhang, W., & Song, Y. (2016). Effects of Magnesium Supplementation on Blood Pressure. Hypertension, 68(2), 324–333. https://doi.org/10.1161/HYPERTENSIONAHA.116.07664
7. Dakhale, G. N., Chaudhari, H. V., & Shrivastava, M. (2011). Supplementation of Vitamin C Reduces Blood Glucose and Improves Glycosylated Hemoglobin in Type 2 Diabetes Mellitus: A Randomized, Double-Blind Study. Advances in Pharmacological Sciences, 2011, 1–5. https://doi.org/10.1155/2011/195271